Powszechnie istnieje przekonanie, że człowiek może uzależnić się praktycznie od wszystkiego — począwszy od jedzenia i napojów, takich jak czekolada czy kawa, aż po używki i wykonywanie określonej czynności. Mimo że uzależnienie czynnościowe wydaje się łagodniejsze niż od substancji psychoaktywnych, oba stanowią poważne zaburzenie. Jakie są między nimi podobieństwa i różnice?
Spis treści
Na czym polega uzależnienie od substancji chemicznych?
Kiedy u jednostki pojawia się niemożliwa do pokonania potrzeba przyjmowania substancji psychoaktywnych, których używanie oraz ilość trudno jest kontrolować, najprawdopodobniej mamy do czynienia z uzależnieniem chemicznym. Osoba, która je przyjmuje, zwiększając kolejne dawki ze względu na coraz większą tolerancję, robi to w celu złagodzenia dyskomfortu psychicznego lub fizycznego, Przy okazji rezygnuje lub ogranicza pozostałe aktywności, takie jak rozwój zainteresowań czy inne sposoby na przyjemne spędzanie wolnego czasu. Wśród objawów wskazuje się także świadomość szkodliwości substancji dla zdrowia i używanie jej mimo to.
Rodzaje uzależnień chemicznych:
- uzależnienie od alkoholu,
- uzależnienie od innych substancji psychoaktywnych, takich jak: nikotyna, marihuana, kokaina, amfetamina czy dopalacze,
- uzależnienie od leków (nasennych czy uspokajających).
Uzależnienia behawioralne — co to jest?
Skupiając się nad przebiegiem uzależnień od substancji chemicznych, badacze doszli do wniosku, że związane z nimi mechanizmy można zastosować także do wyjaśnienia występowania powtarzających się zachowań, które nie wynikają z przyjmowania żadnych substancji. Zaburzenie to nazywane jest uzależnieniem behawioralnym lub czynnościowym i dotyczy osób, u których dane zachowanie często się powtarza i jest dla nich szkodliwe.
Do najpopularniejszych uzależnień czynnościowych należą:
- uzależnienie od komputera,
- uzależnienie od internetu,
- uzależnienie od smartfona,
- uzależnienie od hazardu,
- pracoholizm,
- uzależnienie od ćwiczeń fizycznych,
- uzależnienie od seksu,
- zakupoholizm.
Podobieństwa i różnice
Oba wymienione wyżej uzależnienia wiążą się z silną potrzebą przymusu używania danej substancji lub wykonywania określonej czynności, paraliżując różne sfery życia jednostki. Jedną z podstawowych różnic, na którą trzeba zwrócić uwagę, są skutki odstawienia. W przypadku zaburzenia o charakterze behawioralnym można zauważyć spadek nastroju, wzrost niepokoju, lęku, a nawet depresję. Z kolei nieprzyjmowanie substancji psychoaktywnych przejawia się w zespołach abstynencyjnych, które wiążą się z występowaniem niepożądanych objawów fizycznych, takich jak dreszcze, zimne poty czy biegunka. Dzieje się tak, ponieważ działają one na umiejscowione w mózgu receptory, podczas gdy zachowania wpływają bardziej na stan psychiczny jednostki. Oba uzależnienia negatywnie wpływają na sferę społeczną, niszcząc relacje z osobami znaczącymi. Kolejnym podobieństwem jest zwiększanie się tolerancji na działanie substancji lub wykonywanie danej czynności, przez co konieczne jest nasilenie przyjmowanego wyzwalacza oraz nierezygnowanie z niego mimo zauważania szkód, które wywołuje.
Jak leczyć uzależnienia behawioralne i chemiczne?
Oprócz farmakologii niezbędna jest terapia behawioralno-poznawcza. Jeżeli u danej osoby podejrzewamy uzależnienia od czynności lub substancji psychoaktywnych, najpierw powinniśmy ocenić jej chęć podjęcia leczenia. Tak jak w przypadku innych uzależnień, najważniejsza jest motywacja jednostki do wprowadzenia zmian w swoim życiu i uświadomienie sobie problemu, z którym się zmaga. Podczas diagnozowania klienta należy dokładnie zdefiniować jego zdrowie psychiczne i fizyczne, uwzględniając wszelkie czynniki, które mogą mieć wpływ na pojawienie się zaburzenia oraz skutki jego wystąpienia. Warto jest poznać całą historię leczenia się klienta, ponieważ na pojawiające się zmiany mogą mieć wpływ czynniki, które zostały niezauważone przez poprzedniego specjalistę. Po ocenie skali problemu pacjenta, możliwe jest opracowanie dostosowanej do jego potrzeb terapii, dzięki której wypracuje nowe wzorce zachowania oraz sposoby bronienia się przed swoimi słabościami.
