Spis treści
Zespół Otella – czym jest i jak leczyć chorobliwą zazdrość?
Uczuciem, które często pojawia się w związkach romantycznych, jest delikatna zazdrość o partnera lub partnerkę. W większości przypadków nie ma w tym nic złego. Problem zaczyna się jednak, kiedy staje się ona chorobliwa i przybiera wręcz postać obłędu. Bezpodstawne oskarżenia o zdradę i próba kontrolowania ukochanej osoby na każdym kroku to objawy charakterystyczne dla zespołu Otella. Obsesyjna zazdrość rozwija się powoli, ale im dłużej trwa, tym większe jest ryzyko wystąpienia agresywnych zachowań i niebezpiecznych incydentów. Dowiedz się więcej o przyczynach, przebiegu i leczeniu tej choroby psychicznej!
Zespół Otella – czym charakteryzuje się to zaburzenie?
Tą nazwą określane jest zaburzenie psychotyczne polegające na odczuwaniu chorobliwej zazdrości. Pacjenci dotknięci kompleksem Otella – podobnie jak tytułowy bohater tragedii Szekspira – postrzegają partnerkę jako potencjalny obiekt uczuć innych mężczyzn. Mimo że nie ma ku temu żadnych racjonalnych podstaw, stale podejrzewają ją o niewierność i oskarżają o zdradę. Syndrom ten jest więc chorobą psychiczną o charakterze psychozy urojeniowej.
Zaburzenia psychotyczne to złożony temat. Z reguły nie oznaczają one konkretnej jednostki chorobowej. Najczęściej jest to zespół objawów, które towarzyszą innej współwystępującej chorobie, np. schizofrenii, schorzeniom neurologicznym lub neurodegeneracyjnym. Symptomy mogą pojawiać się także w wyniku nadużywania alkoholu lub substancji psychoaktywnych albo też wskutek nagłego ich odstawienia. Istnieje również niewielka grupa pacjentów, u których przyczyną zespołu psychotycznego są urazy głowy oraz procesy nowotworowe w obrębie mózgu. Cechami wspólnymi stanów psychotycznych są:
- trudności w kontakcie ze światem zewnętrznym,
- nieadekwatne do sytuacji zachowania,
- objawy wytwórcze, czyli halucynacje i urojenia.
Zaburzenia tego typu są bardzo dotkliwe zarówno dla pacjenta, jak i jego najbliższego otoczenia, a ich charakter może być bardzo zróżnicowany. Niektórzy doświadczają tylko części symptomów o łagodnym nasileniu. U innych obserwuje się pełne spektrum objawów o ciężkim przebiegu.
Kto jest szczególnie narażony na wystąpienie zespołu Otella?
Obłęd zazdrości, czyli syndrom Otella w większości przypadków dotyka mężczyzn. U kobiet występuje rzadziej. Ponieważ problem ten najczęściej pojawia się u osób nadużywających alkoholu, niekiedy zwany jest również obłędem alkoholowym. Istnieją też pojedyncze przypadki zachorowania wśród osób ze zmianami neuronalnymi w ośrodkowym układzie nerwowym. Niektóre badania kliniczne wiążą jego występowanie z chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak zespół Alzheimera lub Parkinsona.
Zdiagnozowany kompleks Otella koniecznie wymaga leczenia. Nieleczone zaburzenie może się pogłębiać, a niekiedy doprowadzić nawet do bardzo poważnych następstw – z czynami karalnymi włącznie.
Jakie są przyczyny syndromu Otella?
U podstaw zespołów psychotycznych leży zazwyczaj patofizjologia ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Zaburzenia czynnościowe mózgu często wynikają ze zmian morfologicznych i histopatologicznych – czyli z nieprawidłowości w budowie struktur anatomicznych OUN i tkanki nerwowej. Mogą one pojawić się w wyniku urazu, przebytego zabiegu, ale też zatruć metabolicznych – silne działanie neurotoksyczne wykazują np. substancje psychoaktywne, w tym alkohol. To właśnie alkoholizm uznawany jest za jedną z głównych przyczyn chorobliwej zazdrości.
Warto jednak podkreślić, że nie każdy mężczyzna, który nadużywa alkoholu, zapada na syndrom Otella. Przyczyny choroby mogą więc u niektórych pacjentów leżeć głębiej. Jak w większości zaburzeń psychotycznych, tak i tutaj etiologia nie jest dokładnie poznana. Ponieważ jednym z głównych objawów obłędu zazdrości są urojenia, niektóre publikacje naukowe klasyfikują to zaburzenie jako formę schizofrenii. Jednak symptomy charakterystyczne dla psychoz urojeniowych mogą pojawiać się też np. w przebiegu zaburzeń lękowych. Również w przypadku kompleksu Otella jedną z przyczyn może być podświadomy lęk przed porzuceniem. Dotknięta chorobą osoba zaczyna wtedy rzutować swoje obawy na partnera lub partnerkę, doszukując się domniemanej zdrady na każdym kroku.
Jakie objawy mogą wskazywać, że mężczyzna cierpi na zespół Otella?
Dotknięty tym zespołem psychotycznym jest przekonany o zdradzie partnerki, przy czym domniemanym kochankiem może być w oczach chorego każdy. W związku z tym potrafi on być bardzo niemiły, a nawet agresywny wobec innych – często zupełnie obcych – ludzi. Ponieważ syndrom najczęściej dotyka alkoholików, a pijany człowiek nie kontroluje swoich emocji, takie sytuacje mogą być bardzo niebezpieczne. Ciągłe podejrzenia powodują silny dyskomfort psychiczny również u samego chorego – staje się to przyczyną jeszcze częstszego sięgania po alkohol. W konsekwencji dodatkowo wzrasta ryzyko wystąpienia agresywnych i nieprzewidywalnych zachowań.
Mężczyzna z zespołem Otella wkłada bardzo dużo wysiłku w udowodnienie swojej partnerce niewierności:
- podejmuje własne śledztwa,
- we wszystkim doszukuje się dowodu zdrady,
- regularnie przeszukuje jej rzeczy osobiste,
- instaluje w domu podsłuchy, a nawet wynajmuje detektywów.
Ponadto często wspomina o tym, że źle zniósłby zdradę, a każdą zmianę wyglądu, fryzury czy makijażu interpretuje jako chęć przypodobania się kochankowi. Snuje również liczne teorie spiskowe – podejrzewa inne osoby o uczestnictwo w spisku i ukrywanie przed nim prawdy.
Syndrom Otella jest odmianą psychozy urojeniowej – co to oznacza?
Silne przeświadczenie o czymś, chociaż nie ma ku temu żadnych racjonalnych podstaw to klasyczny objaw psychozy urojeniowej. W przypadku zespołu Otella urojeniami są notoryczne podejrzenia o zdradę, które nie mają nic wspólnego ze stanem faktycznym. W umyśle mężczyzny dotkniętego syndromem chorobliwej zazdrości urojenia te tworzą spójny wewnętrznie system. Oznacza to, że bardzo trudno jest je obalić i przekonać chorego o tym, że jest inaczej.
Do czego może doprowadzić syndrom Otella?
Nieleczony zespół może mieć bardzo niebezpieczne konsekwencje. W skrajnych przypadkach historia może skończyć się jak w szekspirowskiej tragedii. Tytułowy Otello – paranoicznie zazdrosny o Desdemonę – zabija w końcu rzekomo niewierną małżonkę, a następnie sam popełnia samobójstwo. U osoby chorej psychicznie mogą pojawiać się niebezpieczne dla otoczenia zachowania agresywne. Z tego powodu w przypadku podejrzenia psychozy urojeniowej, konieczna jest dokładna diagnostyka psychiatryczna i odpowiednie leczenie.
Jak przebiega diagnozowanie zespołu chorobliwej zazdrości?
W psychiatrii brakuje często ścisłych kryteriów diagnostycznych, na podstawie których można jednoznacznie sklasyfikować psychozę. Wynika to z faktu, że to samo zaburzenie może mieć bardzo różny obraz u każdego pacjenta. W dodatku pojedyncze, lekkie objawy psychotyczne mogą pojawiać się u osób zdrowych, niechorujących psychicznie, co dodatkowo utrudnia prawidłowe rozpoznanie. Najczęściej osoba dotknięta urojeniami nie dopuszcza do siebie myśli, że jest chora oraz nie przemawiają do niej racjonalne argumenty. Podstawą prawidłowego rozpoznania zespołu Otella jest więc współpraca lekarza zarówno z pacjentem, jak i jego rodziną.
Diagnostyka psychiatryczna syndromu chorobliwej zazdrości – podobnie jak w przypadku innych chorób urojeniowych – polega przede wszystkim na szczegółowym wywiadzie lekarskim z uwzględnieniem:
- dokładnej analizy środowiska,
- zbadania częstotliwości występowania urojeń,
- diagnostyki w kierunku istnienia chorób towarzyszących.
Niekiedy równolegle z zespołem Otella występują inne zaburzenia somatyczne (np. neurologiczne) albo psychiczne. W takiej sytuacji konieczna jest dokładna diagnostyka, a następnie leczenie przyczynowe choroby podstawowej.
Jak leczy się pacjentów z zespołem Otella?
W przypadku psychoz urojeniowych zalecana jest psychoterapia, a niekiedy również leczenie farmakologiczne. Jeśli obłęd zazdrości rozwinął się w wyniku choroby alkoholowej, pierwszym krokiem do wyleczenia jest terapia uzależnień i zachowanie abstynencji. W większości przypadków samo odstawienie alkoholu nie wystarcza jednak, aby pozbyć się urojeń. Konieczne jest wsparcie psychologiczne, a niekiedy szpitalne leczenie psychiatryczne. Hospitalizacja ma również miejsce, gdy u pacjenta z zespołem Otella pojawiają się agresywne zachowania zagrażające życiu partnerki. W takich sytuacjach odpowiednią decyzję może nawet wydać sąd.
W leczeniu chorych dotkniętych kompleksem chorobliwej zazdrości wykorzystuje się metody terapii poznawczo-behawioralnej, a w ostrych przypadkach również leki przeciwpsychotyczne. Rokowania u pacjentów z tym zaburzeniem nie są jednoznaczne. Syndrom Otella leczy się trudno, a korzystanie z pomocy psychologicznej oraz farmakoterapii niekiedy może być konieczne nawet do końca życia chorego. Bardzo często po okresach remisji pojawiają się nawroty przekonań urojeniowych. Podstawą powodzenia leczenia zawsze jest zachowanie abstynencji alkoholowej.
Podobnie, jak w przypadku wielu innych schorzeń, również tutaj kluczowe jest trafne rozpoznanie choroby. Im wcześniejsza diagnoza, tym lepsze rokowania i większe szanse na wyleczenie. Istotne jest także określenie stopnia zaawansowania psychozy oraz konsekwencji, jakie ma ona dla życia chorego. Dzięki odpowiednim technikom psychologicznym taki pacjent z czasem może nauczyć się kontrolować swoją zazdrość i odzyskać wewnętrzny spokój. Aby przywrócić harmonię w związku, polecana jest również terapia dla par. To dlatego, że zespół Otella może być czasami związany z historią życia mężczyzny dotkniętego tym zaburzeniem.
Więcej artykułów z psychologii przeczytasz na Zdrowie i Życie!
Zaburzenia psychiczne mają duży wpływ na funkcjonowanie cierpiącej na nie osoby, a także ludzi z najbliższego otoczenia chorego. Objawy o charakterze psychozy mogą pojawiać się z bardzo różnych powodów. Warto jednak mieć świadomość, że dzięki specjalistycznej pomocy ich wyleczenie jest jak najbardziej możliwe. Interesuje Cię tematyka związana z psychologią, rozwojem osobistym, uzależnieniami i zdrowym stylem życia? Na portalu Zdrowie i Życie znajdziesz dużo więcej ciekawych artykułów – sprawdź!
