Osoby ze zwykłym papierosem spotyka się obecnie już coraz rzadziej, częściej za to z… elektronicznym. E-papierosy przedstawiane są jako zdrowsza alternatywa dla tradycyjnych wyrobów tytoniowych, a niekiedy także jako sposób na rzucenie palenia. Badania sugerują jednak, że równieżone nie są obojętne dla organizmu oraz mogą powodować uzależnienie. Czy e-papierosy szkodzą? Jakie są skutki ich używania? Wyjaśniamy poniżej – sprawdź!
Spis treści
Czym są i jak działają elektroniczne papierosy?
Popularny e-papieros to nic innego jak urządzenie elektroniczne, które dozuje określone związki – najczęściej nikotynę – poprzez odparowanie ich z płynnego wkładu. Zbudowane jest ono z trzech podstawowych części – ustnika, baterii i clearomizera. Ten ostatni to element grzewczy, którego zadaniem jest podgrzanie e-liquidu do 200-300°C. W tak wysokiej temperaturze płyn odparowuje, co widoczne jest w postaci charakterystycznej mgiełki. Powstały aerozol inhalowany jest następnie do płuc. E-palenie określane jest często również jako wapowanie lub vaping.
Rodzajów e-papierosów jest wiele – poszczególne modele mogą różnić się między sobą:
- rozmiarem,
- wagą,
- możliwością regulowania temperatury lub jej brakiem.
Jednak mechanizm działania tych urządzeń jest podobny – wykorzystuje zjawisko parowania cieczy. Podczas odparowania substancji czynnych z płynnego wsadu nie powstaje dym. Niekiedy można spotkać się więc ze stwierdzeniem, że inhalowany przez wapera aerozol to „nieszkodliwa para wodna”. Z tego powodu vaping przedstawiany jest często jako lepsza, bo zdrowsza alternatywa dla tradycyjnego palenia. Czy na pewno?
E-liquidy – to musisz wiedzieć o płynach do e-papierosa
Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów wkładów do elektronicznych papierosów. W składzie każdego z nich znajdują się glikol propylenowy oraz gliceryna. Do tak przygotowanej bazy dodaje się następnie nikotynę, a niekiedy również syntetyczne aromaty. Oprócz klasycznych płynów:
- w sprzedaży oferowane są również tzw. zerówki, które nie zawierają w swoim składzie nikotyny,
- coraz popularniejszą alternatywą są także beznikotynowe e-liquidy CBD zawierające kannabidiol z konopi siewnych,
- w niektórych płynach z półki premium syntetyczne aromaty dodatkowo zamienione zostały na naturalne terpeny pochodzenia roślinnego.
Plusem e-liquidów bez nikotyny jest to, że nie powodują uzależnienia. Jednak okazuje się, że również one mogą mieć negatywny wpływ na układ oddechowy oraz zdrowie całego organizmu.
E-papierosy – są zdrowe czy szkodzą?
Naukowcy sugerują, że vaping nie pozostaje obojętny dla palacza. Im dłużej elektroniczne papierosy są na rynku i im więcej badań przeprowadzono na ich użytkownikach, tym wyraźniej to widać. E-palenie również może mieć niekorzystne skutki, a w skrajnych przypadkach nawet powodować zatrucie. Warto mieć świadomość, że:
- e-papierosy szkodzą mniej od tych tradycyjnych, co nie znaczy wcale, że są zdrowe – także one generują toksyczne substancje,
- e-liquidy, które zawierają nikotynę, mogą powodować silne uzależnienie,
- wapowanie ma negatywny wpływ na układ oddechowy oraz ośrodkowy układ nerwowy,
- brakuje badań na temat konsekwencji długotrwałego inhalowania e-liquidów i ich wpływu np. na rozwój chorób nowotworowych,
- negatywne skutki e-palenia są szczególnie widoczne u osób poniżej 20. roku życia.
Szkodliwość e-papierosów należałoby więc rozpatrywać w dwóch kontekstach – w porównaniu z paleniem tradycyjnych wyrobów nikotynowych oraz niezależnie. Sam proces wapowania z uwagi na brak dymu oraz obecnych w nim substancji smolistych jest trochę przyjaźniejszy niż tradycyjne palenie. Jednak bezpieczniejsze wcale nie oznacza całkowicie bezpieczne.
Dlaczego e-papierosy są szkodliwe?
W mgiełce powstającej w e-papierosie również występują związki chemiczne, które szkodzą zdrowiu. Są to m.in. nikotyna, acetaldehyd, aceton, akroleina i formaldehyd. Tak naprawdę trudno określić ich dokładną ilość w inhalowanym przez e-palacza aerozolu. Wynika to z faktu, że stężenie niektórych z tych substancji zależy od temperatury, do jakiej podgrzewany jest e-liquid. Im jest ona wyższa, tym bardziej niebezpieczne jest wapowanie. Szacuje się, że niekiedy ilość toksycznych związków w mgiełce może być nawet porównywalna z tą, która powstaje podczas spalania tytoniu.
Ponadto za negatywne skutki vapingu odpowiedzialne są również same płynne wkłady, czyli e-liquidy. Toksyczność części z nich dodatkowo zależy od obecnych w składzie syntetycznych aromatów – warto mieć tego świadomość. Oprócz szkodliwego wpływu na zdrowie palenie elektronicznych papierosów niesie ze sobą jeszcze inne negatywne skutki. Klasyczne płyny z nikotyną mogą powodować silne uzależnienie.
Uzależnienie od e-papierosów – czym jest i jak się objawia?
Sięgając po wkłady nikotynowe, trzeba liczyć się z tym, że mogą one działać uzależniająco – dokładnie tak samo, jak dzieje się to w przypadku zwykłych papierosów. Nikotyna po dostaniu się do organizmu wywołuje szereg objawów podobnych do tych, których doświadczamy w sytuacjach stresowych. W małych dawkach działa stymulująco, ponieważ pobudza wydzielanie adrenaliny przez nadnercza. W efekcie powoduje między innymi:
- zanik uczucia bólu i głodu,
- przyspieszone bicie serca,
- rozszerzenie źrenic,
- wzrost ciśnienia tętniczego krwi.
Z biochemicznego punktu widzenia nikotyna jest jednak silną toksyną. Jest szkodliwa dla komórek nawet w niewielkich ilościach, a w dużym stężeniu może powodować poważne zatrucie i niebezpieczne dla zdrowia skutki. Przedawkowanie e-papierosów jest wyjątkowo nieprzyjemne – pojawiają się wtedy bóle głowy, biegunka, uczucie oderwania od rzeczywistości i permanentnego zmęczenia. Ponadto nikotyna działa kardiotoksycznie, czyli uszkadza układ sercowo-naczyniowy. Powoduje obkurczenie naczyń krwionośnych, a w konsekwencji rozwój choroby wieńcowej oraz zwiększone ryzyko zawału serca.
Jak rozpoznać uzależnienie od e-papierosa?
Lekarze i specjaliści są zgodni, że elektroniczne papierosy uzależniają na bardzo podobnej zasadzie, co te zwykłe. Najczęściej zaczyna się niewinnie – od jednego. Potem są kolejne. W dodatku osoby, które rozpoczynają e-palenie, zazwyczaj nie są świadome ryzyka, jakie podejmują. Na początku nie zauważają u siebie żadnych niepokojących reakcji ze strony organizmu. Uważają więc, że nic złego się nie dzieje. Zwykle zgłaszają się do terapeuty dopiero na zaawansowanym etapie uzależnienia. Czyli wtedy, kiedy pojawiają się fizyczne i psychiczne objawy nałogu nikotynowego. Na przykład:
- budzą się w nocy, żeby zapalić,
- świadomość, że skończył się e-liquid wywołuje u nich psychiczny dyskomfort,
- potrafią spędzić praktycznie cały dzień z e-papierosem w ustach,
- odczuwają już negatywne skutki inhalowania nikotyny, a dłuższa przerwa w paleniu powoduje pojawienie się charakterystycznych objawów takich jak niepokój, lęk czy drżenie rąk.
Alarmujące jest również dość powszechne przekonanie, jakoby wapowanie pomagało zerwać z nałogiem nikotynowym. Zdaniem specjalistów jest wręcz przeciwnie – skutecznie podtrzymuje ono nawyki związane z uzależnieniem. Nie powinno się więc polecać tego typu rozwiązań jako sposobu na rzucenie palenia.
Dlaczego e-papierosy nie są dobrą metodą na rzucenie palenia?
Coraz więcej osób sięga po e-papierosy, ponieważ chcą w ten sposób skończyć z nałogiem nikotynowym. Jednak zdania naukowców w tej kwestii są mocno podzielone, a wielu badaczy jest sceptycznie nastawionych do tego rozwiązania. Lekarze i terapeuci specjalizujący się w terapii antynikotynowej sugerują, że przerzucenie się na wdychanie mgiełki z elektronicznych papierosów nie jest najlepszym pomysłem. Nadal jest to przyjmowanie substancji uzależniającej w dodatku w nie do końca mierzalnej dawce. W praktyce oznacza to więc stałe podtrzymywanie mechanizmu uzależnienia.
Co na to badania naukowe?
Obecnie prowadzone są liczne badania kliniczne porównujące efektywność rzucania palenia za pomocą vapingu oraz nikotynowej terapii zastępczej. Ta druga metoda polega na dostarczaniu organizmowi określonych dawek nikotyny nie z dymem lub mgiełką, lecz w postaci przyklejanych na skórę nasączanych plastrów, gum do żucia lub pastylek nikotynowych. Wyniki niektórych prac badawczych pokazują bardzo wyraźną tendencję. Zdecydowana większość osób, które wspomagały się papierosami elektronicznymi w celu rzucenia palenia,wciąż używała ich po roku. Podczas gdy w grupie kontrolnej – korzystającej z metod nikotynowej terapii zastępczej – odsetek ten był znacznie niższy.
W środowisku naukowym istnieje coraz więcej doniesień na temat szkodliwości e-papierosów. Dlatego należałoby się zastanowić, czy rzeczywiście są one dobrym sposobem na zerwanie z nałogiem nikotynowym. Ponadto badacze zaobserwowali jeszcze jedno niepokojące zjawisko. Bardzo często ludzie młodzi z vapingu przechodzą po pewnym czasie na palenie tradycyjnych wyrobów tytoniowych.
Jakie inne pułapki niesie ze sobą e-palenie?
Nikotyna powoduje silne uzależnienie, a do tego rytuały związane z wapowaniem są bardziej złożone niż w przypadku klasycznych papierosów. Sprzęt można na przykład całkowicie spersonalizować, dopasowując jego design oraz parametry do własnych upodobań. Ponadto urządzenia te kreowane są jako modne i bezpieczne. To wszystko przemawia szczególnie do ludzi młodych. Na pierwszy rzut oka wydaje się przyjaznym dla zdrowia rozwiązaniem, a w praktyce wcale tak nie jest. Późniejsze uwolnienie się od nałogu jest bardzo trudne.
E-papierosy są również bardziej dyskretne niż te zwykłe, sprawiają też wrażenie przyjaźniejszych dla otoczenia. I tutaj rzeczywistość jest inna. Jednak ze względu na brak uciążliwego dymu vaping nie budzi aż tak dużego społecznego sprzeciwu, jak klasyczne wyroby tytoniowe.
E-palenie może więc trwać latami….
Dopiero przy próbie odstawienia urządzenia okazuje się, że problem uzależnienia istnieje. Co więcej, czasami jest on nawet poważniejszy niż u osób palących w tradycyjny sposób. Aby uwolnić się od nałogu, warto skorzystać z profesjonalnego wsparcia terapeutów. Chcesz dowiedzieć się więcej na temat mechanizmów i terapii uzależnień? Wiele innych ciekawych artykułów z zakresu psychologii i zdrowego stylu życia przeczytasz na portalu Zdrowie i Życie.
