Zapaść alkoholowa

Do najgroźniejszych skutków nadużywania alkoholu należy silne zatrucie alkoholowe prowadzące do zapaści. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia i zawsze wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej. Co więcej, może on wystąpić nie tylko u osób uzależnionych, lecz u każdego, kto nawet jednorazowo spożył nadmierną ilość napojów wysokoprocentowych. Chociaż zapaść alkoholowa daje bardzo charakterystyczne objawy, to jednak czasami zdarza się, że pierwsze symptomy łatwo jest przegapić. Jak prawidłowo rozpoznać stan zagrożenia oraz jak sobie pomóc w takiej sytuacji? Sprawdź!

Czym właściwie jest zapaść?

W literaturze medycznej terminem tym określa się niewydolność układu krążenia o charakterze ostrym. Może wystąpić ona u każdego człowieka niezależnie od wieku, a jej przyczyny bywają bardzo różne. Jedną z nich jest spożycie nadmiernej ilości napojów wysokoprocentowych – w takim przypadku mówimy o zapaści alkoholowej. Niewydolność krążeniowa objawia się rozszerzeniem naczyń krwionośnych, zaburzeniami rytmu serca lub osłabioną siłą skurczu mięśnia sercowego. Efektem jest znaczny i nagły spadek ciśnienia krwi, a w konsekwencji niedotlenienie komórek, utrata przytomności, a nawet ustanie czynności życiowych. Bez względu na przyczynę zapaść zawsze zagraża życiu i wymaga szybkiej pomocy lekarskiej.

Jakie objawy są charakterystyczne dla zapaści alkoholowej?

Gdy pod wpływem alkoholu dojdzie do niewydolności krążenia, pojawiają się charakterystyczne objawy takie jak:

• nudności,
• osłabienie,
• zawroty głowy,
• obfite, zimne poty,
• bladość skóry,
• spłycony oddech,
• słabo wyczuwalne tętno,
• wzmożone uczucie pragnienia.

Zapaści alkoholowej może towarzyszyć również utrata przytomności, a nawet zatrzymanie akcji serca, lecz nie jest to regułą. Powyższe symptomy występują najczęściej przez kilka minut, chociaż czasami stan ten może trwać dłużej. Znane są również przypadki, kiedy zapaść w utajonej formie utrzymuje się przez wiele godzin, co wiąże się przez cały ten czas z zagrożenia życia pacjenta.

Dlaczego spożycie dużej ilości alkoholu może spowodować zapaść?

Zagrożenie zapaścią alkoholową wynika bezpośrednio z dwóch zjawisk. Pierwszym jest sam mechanizm działania alkoholu, który dostając się do krwiobiegu, powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych. Druga składowa dotyczy tempa metabolizowania etanolu w wątrobie, czyli szybkości, z jaką jest on przekształcany w inne związki chemiczne i usuwany z organizmu.

Czy wiesz, że gdy alkohol dostanie się do krwiobiegu, oddziałuje na wszystkie tkanki i narządy, w tym także na układ krążeniowo-oddechowy? W wyniku spożycia znacznej ilości napojów wysokoprocentowych dochodzi między innymi do:

• rozszerzania naczyń krwionośnych,
• przyspieszenia bicia serca, przy równoczesnym osłabieniu siły skurczu mięśnia sercowego,
• spłycenia oddechu.

Jest to typowe dla alkoholu działanie, które występuje po jego wypiciu u większości osób – nie tylko u tych pijących długo czy regularnie. Pod wpływem obecności etanolu naczynia krwionośne nadmiernie się rozszerzają, a ciśnienie krwi automatycznie się obniża. W pewnych sytuacjach ta fizjologiczna reakcja może przyczynić się do wystąpienia zapaści.

Wszystko dlatego, że w pierwszych minutach, a czasami nawet kilku godzinach po spożyciu alkohol wchłania się znacznie szybciej, niż jest metabolizowany i usuwany. W efekcie zaczyna gromadzić się w tkankach, a jego wpływ na organizm przybiera na sile. W praktyce oznacza to, że naczynia krwionośne rozszerzają się coraz bardziej, co może ostatecznie doprowadzić do bardzo groźnych powikłań w postaci niewydolności układu krążenia.

Jak pomóc osobie z objawami zapaści alkoholowej? 

Aby móc pomóc sobie lub innym w takiej sytuacji, trzeba mieć świadomość, że podejrzenie zapaści alkoholowej wymaga natychmiastowej reakcji. Ponieważ jest to stan bezpośrednio zagrażający życiu, konieczna jest profesjonalna interwencja medyczna. W przypadku zaobserwowania charakterystycznych objawów, które mogą świadczyć o niewydolności krążeniowej, należy niezwłocznie zadzwonić pod numer ratunkowy – opisać dokładnie stan chorego oraz wezwać karetkę pogotowia. Czas jest w tym przypadku na wagę złota. Gdy nastąpi utrata przytomności, zatrzymanie oddechu i krążenia, dochodzi jednocześnie do niedokrwienia, a więc niedotlenienia narządów wewnętrznych, w tym mózgu. Przerwa w dostawie tlenu, trwająca dłużej niż kilka minut, może prowadzić do nagłej śmierci lub trwałych uszkodzeń tkanek i narządów.

Jeśli więc pacjent nie oddycha, należy jeszcze przed przyjazdem ratowników wykonać samodzielnie resuscytację krążeniowo-oddechową. W tym celu:

1. Spleć ręce tak, aby jedna leżała na drugiej.
2. Splecione dłonie połóż mniej więcej na środku klatki piersiowej.
3. Nie uginając łokci, uciskaj rytmicznie klatkę do 1/3 jej głębokości.

Co 30 uciśnięć podaj nieprzytomnemu 2 oddechy, czyli odchyl głowę pacjenta ku górze, zatkaj nos i wdmuchnij powietrze w jego usta. Obserwuj przy tym, czy żebra lekko się uniosą. Jeśli obawiasz się sztucznego oddychania, możesz pominąć ten krok. W takiej sytuacji wykonuj same uciśnięcia klatki piersiowej bez przerwy aż do przyjazdu karetki pogotowia. 

Jak wygląda pierwsza pomoc medyczna oraz diagnostyka w przypadku zapaści?

Pierwsza pomoc medyczna polega na podaniu noradrenaliny. Lek ten działa analogicznie do hormonów wydzielanych naturalnie przez nadnercza w sytuacji stresowej, powodując między innymi wzrost ciśnienia krwi. Następnie zaleca się szczegółową diagnostykę w celu ustalenia dokładnej przyczyny zapaści. Czasami alkohol może być głównym winowajcą, ale nie jedynym. Zdarzają się przypadki, w których równolegle występuje kilka różnych powodów prowadzących do niewydolności krążenia.

Najczęściej u takiego pacjenta wykonuje się:

• diagnostykę układu sercowo-naczyniowego, czyli pomiary ciśnienia tętniczego, echokardiografię, elektrokardiogram (EKG) oraz stałe monitorowanie rytmu serca,
• badania laboratoryjne z krwi, w tym poziom elektrolitów oraz szczegółową morfologię,
• pulsoksymetrię z gazometrią, czyli określenie stopnia natlenienia krwi tętniczej i żylnej,
• badania obrazowe, m.in. rentgen klatki piersiowej lub tomografię komputerową jamy brzusznej.

Jak przebiega leczenie zapaści alkoholowej?

Stan zapaści alkoholowej wymaga hospitalizacji oraz dalszego leczenia szpitalnego. Metody postępowania mogą być różne – leczenie jest najczęściej objawowe oraz ustalane indywidualnie dla każdego pacjenta. Zastosowane procedury medyczne zależą zarówno od dokładnej przyczyny niewydolności krążenia, jak i występujących objawów klinicznych. Zazwyczaj pacjentom zaleca się:

• tlenoterapię,
• dożylne infuzje płynów w celu wyrównania poziomu elektrolitów,
• farmakoterapię z zastosowaniem środków obkurczających naczynia krwionośne.

Takie postępowanie ma na celu podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi oraz przywrócenie właściwego poziomu natlenienia tkanek. Należy przy tym unikać wszelkich działań, które mogłyby nasilić hipotensję. Szczególnie gdy pacjent zażywa leki na nadciśnienie, należy je wtedy odstawić do czasu, aż jego stan wróci do normy. O wznowieniu farmakoterapii powinien zadecydować lekarz prowadzący.

Co w przypadku pacjentów z zaawansowaną chorobą alkoholową?

Jeśli zapaść alkoholowa była skutkiem jednorazowego nadużycia napojów wysokoprocentowych, terapia kończy się w chwili ustabilizowania się kluczowych dla życia parametrów. O zakończeniu leczenia szpitalnego decyduje lekarz na podstawie wywiadu, a także wyników badań diagnostycznych – laboratoryjnych oraz obrazowych. Z kolei u pacjentów z chorobą alkoholową kolejnym krokiem powinno być zawsze odtrucie oraz terapia w specjalistycznym ośrodku uzależnień.

Zapaść krążeniowa jest w przypadku osoby dotkniętej nałogiem tylko jedną z groźnych konsekwencji nadużywania substancji psychoaktywnej, ale nie jedyną. Przewlekłe zatrucie alkoholowe ma silny, negatywny wpływ na cały organizm. Im dłużej taki stan się utrzymuje, tym bardziej uszkadzane są kluczowe dla życia narządy wewnętrzne: wątroba, nerki, trzustka, mózg, serce. W zaawansowanym stadium alkoholizmu zmiany degeneracyjne w tkankach mogą być już nieodwracalne. Z tego powodu ważne jest, aby detoks alkoholowy przeprowadzić jak najszybciej. Leczenie uzależnienia polega na odtruciu organizmu z substancji toksycznej, a także psychoterapii indywidualnej lub grupowej. Wsparcie psychologiczne jest kluczowe dla powodzenia terapii – dzięki temu łatwiej jest zrozumieć mechanizmy nałogu oraz powrócić do normalnego życia.

Czy w ramach detoksu alkoholowego warto wykonywać badania diagnostyczne?

Przy okazji detoksykacji alkoholowej zawsze warto wykonać dodatkowo pełną diagnostykę laboratoryjną. A to dlatego, że uzależnienie od alkoholu często idzie w parze z niedożywieniem, wyniszczeniem, osłabieniem organizmu. Z tego powodu alkoholicy obarczeni są podwyższonym ryzykiem występowania poważnych chorób o podłożu somatycznym. W wyniku przewlekłego zatrucia alkoholowego zazwyczaj mają oni uszkodzoną wątrobę, trzustkę, błonę śluzową żołądka i jelit. Na początku zaleca się więc wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych, w tym szczegółowej:

• morfologii,
• biochemii,
• oznaczenia aktywności enzymów w surowicy krwi.

W ten sposób można określić zarówno ogólną kondycję organizmu, jak i stan poszczególnych narządów. Podwyższona aktywność enzymów wątrobowych czy trzustkowych w surowicy krwi świadczy o ostrym lub przewlekłym stanie zapalnym tych organów wewnętrznych. W razie potrzeby wskazana jest konsultacja internistyczna oraz dalsze leczenie objawowe. 

Terapia uzależnień to szansa na życie wolne od nałogu

Nadużywanie substancji psychoaktywnych ma wpływ na cały organizm, a skutki uzależnienia mogą być naprawdę poważne. O ile w przypadku lekkiego zatrucia alkoholowego można zazwyczaj pomóc sobie samemu, o tyle, gdy już dojdzie do zapaści, konieczna jest szybka interwencja medyczna. Wystąpienie stanu zagrożenia życia jest często momentem przełomowym, w którym osoba uzależniona decyduje się zerwać z nałogiem i skorzystać z profesjonalnej terapii. Czy jednak warto czekać z decyzją aż tak długo? Więcej inspirujących artykułów na temat psychologii uzależnień znajdziesz na portalu Zdrowie i Życie. Poczytaj!