Chyba nikogo nie trzeba przekonywać, że dorastanie w rodzinie z problemem alkoholowym stanowi niezwykle trudne doświadczenie, niejednokrotnie pozostawiające piętno na dorosłym życiu. Jednostki wywodzące się z takich systemów rodzinnych często są określane mianem Dorosłych Dzieci Alkoholików, noszących w sobie mniej lub bardziej widoczny syndrom DDA, nazywany także „uwięzieniem w dzieciństwie”. Kim tak naprawdę są Dorosłe Dzieci Alkoholików, jakie są objawy DDA, a także jak powinna wyglądać terapia dla osób wychowujących się w rodzinach, w których nadużywano alkoholu?
Spis treści
Co dokładnie oznacza syndrom DDA?
Zdaniem psychologów jest to zespół utrwalonych schematów działania wynoszonych przez dziecko alkoholika z domu, w którym pojawił się problem alkoholowy. Wiąże się to przede wszystkim z faktem, iż alkoholizm jest chorobą rodzinną. Oznacza to, że dotyczy nie tylko samego uzależnionego, ale także każdego członka jego rodziny, wywierając na niego destrukcyjny wpływ.
Można zatem przyjąć, że syndrom DDA, czyli Dorosłych Dzieci Alkoholików, to nic innego, jak efekt oddziaływań rodziców spożywających alkohol na wychowywane przez nich potomstwo. Nałóg ojca czy matki bez wątpienia stanowi poważną przeszkodę na drodze do prawidłowego, harmonijnego rozwoju, rzutując na całe dorosłe życie młodych, dorastających ludzi. Trwanie w rodzinie dotkniętej problemem alkoholowym nie tylko utrudnia bycie aktywnym i obecnym w teraźniejszości, ale także przyczynia się do zamknięcia się w traumatycznej, bolesnej przeszłości. Wynoszone przez młodą osobę schematy są na tyle niszczące, że mogą być przyczyną wielu zaburzeń psychicznych, zarówno w kontaktach z samym sobą, jak i w nawiązywanych relacjach z innymi ludźmi.
Co jest przyczyną występowania syndromu DDA?
Jak już wyżej wspomniano, syndrom Dorosłego Dziecka Alkoholików jest ściśle związany z alkoholizmem, który jest chorobą rodzinną. Przyczyną jego występowania jest przede wszystkim duża ilość traumatycznych przeżyć we wczesnym okresie dzieciństwa. Chaos oraz nieprzewidywalność zachowań osób dorosłych powoduje nie tylko niezaspokajanie podstawowych potrzeb dziecka, ale także przyczynia się do cierpienia, poczucia opuszczenia i odrzucenia, a także niemożności prawdziwego poznania własnych rodziców. Warto też pamiętać, że w rodzinach, w których nadużywa się alkoholu, bardzo często ma miejsce przemoc fizyczna i psychiczna, która nie tylko wywołuje ból, ale przede wszystkim prowadzi do zniszczenia pozytywnego obrazu własnej osoby.
W jaki sposób objawia się syndrom DDA i jak go rozpoznać?
Dorosłe Dzieci Alkoholików wchodząc w dorosłość, najczęściej nie do końca wiedzą, kim są. Zdają sobie sprawę, że w swoim systemie rodzinnym odgrywali jakąś rolę, jednak nie była ona zgodna z rolą w prawdziwej rodzinie. Do najczęstszych objawów towarzyszących DDA można zaliczyć:
- nieustanne poczucie stresu i niepokoju,
- poczucie niższości, bycia osobą gorszą od innych,
- trudności z wyrażaniem własnych emocji, potrzeb, oczekiwań,
- niska samoocena,
- nieufność w kontaktach z innymi osobami,
- ciągłe poczucie winy i wstydu,
- brak zdolności do spontanicznych reakcji,
- nieuzasadniony niczym lęk i niepokój,
- skłonność do izolowania się,
- nadmiernie rozwinięte poczucie odpowiedzialności za innych.
Powyższe objawy oczywiście nie stanowią jedynych symptomów, po których można rozpoznać Dorosłe Dzieci Alkoholików. Charakterystyczne cechy przypisywane DDA zwykle są widoczne w różnych obszarach życia, zarówno w kontaktach z samym sobą, jak i w relacjach z innymi ludźmi. Można je też zaobserwować w sposobie życia. Dorosłe osoby wychowywane w rodzinach z problemem alkoholowym bardzo często mają trudności z rozpoznaniem tego, co jest normalne. Widzą świat w czarno-białych barwach. Ponadto cechuje je skłonność do nałogów i zachowań kompulsywnych.
DDA – charakterystyka i najczęstsze modele
Osoby, które wychowywały się w rodzinach z alkoholizmem, w dorosłym życiu często przejmują z domu zaprzeczanie narastającym problemom, ich redukowanie lub racjonalizowanie. Na tej podstawie amerykański psychiatra Timmen L. Cermak wyróżnił kilka najczęstszych modeli DDA, do których należą:
- pracoholicy, którzy na pierwszym miejscu stawiają obowiązki zawodowe; w ich przypadku relacje międzyludzkie odgrywają drugorzędną rolę,
- defensywni, czyli tacy, którzy boją się wejść w bliski związek z drugą osobą; takie jednostki zwykle są osamotnione, skryte i zamknięte w sobie,
- przytłoczeni emocjami, do których należą ludzie, którymi miotają silne emocje,
- zmagający się z depresją, czyli osoby żyjące bez celu, z poczuciem wewnętrznej pustki, bez emocji,
- uzależnieni od alkoholu, narkotyków i innych substancji psychoaktywnych,
- osoby o zaburzonej tożsamości, które swoje poczucie wartości opierają na ocenie innych jednostek żyjących w społeczeństwie,
- DDA z tożsamością ofiary, które nieustannie czują się atakowane przez innych; żyją w przekonaniu, że nikt ich nie rozumie i nie traktuje uczciwie,
- Dorosłe Dzieci Alkoholików z tożsamością męczennika, które na ogół cierpią w samotności, nie dbają zbytnio o własne życie, natomiast zrobią wiele, by ratować innych z opresji,
- pomocnicy i współczujący, starający się nieść pomoc każdemu, nawet osobom, które jej nie potrzebują,
- poszukiwacze odpowiedzi, czyli osoby nieustannie poszukujące wskazówek mających wskazać im drogę do szczęścia i sukcesu.
Poczucie wyobcowania i odizolowania od innych ludzi
Dorosłe Dzieci Alkoholików zmagają się z wieloma przerastającymi ich problemami w życiu emocjonalnym oraz w relacjach międzyludzkich. Jednym z zaburzeń częściej występujących u osób, które wychowywały się w rodzinie z problemem alkoholowym, jest tzw. osobowość alienacyjna. Charakteryzuje się ona poczuciem wyobcowania oraz odizolowaniem od innych ludzi. Możemy tutaj mówić nie tylko o wyobcowaniu fizycznym, oznaczającym osłabienie lub brak naturalnej więzi z innymi osobami. Mowa tutaj także o wyobcowaniu psychicznym (osamotnieniu), związanym ze sferą indywidualnych, subiektywnych odczuć jednostki i oznaczającym stan braku więzi psychicznej. Wyobcowaniu bardzo często towarzyszy wiele innych objawów. Spośród nich wymienia się chociażby poczucie, że świat jest pusty lub pozbawiony sensu, trudności w rozmowach z innymi, odmowę przestrzegania zasad, czy poczucie zagrożenia podczas interakcji z innymi jednostkami. Symptomem osamotnienia wśród Dorosłych Dzieci Alkoholików jest także niskie mniemanie o sobie i poczucie braku wartości.
Jak wyglądają relacje DDA z innymi?
Jak już wyżej zauważono, jedną z trudności osób z syndromem DDA jest brak umiejętności nawiązywania kontaktów emocjonalnych z innymi. Wspomniane problemy są związane przede wszystkim z faktem, że te osoby w okresie dzieciństwa i dorastania bardzo często były świadkami kłótni, widziały, jak rodzice wzajemnie wyrządzają sobie krzywdę. Traumatyczne przeżycia mają wpływ na negatywne postrzeganie siebie i świata, który przejawia się jako zagrażający oraz pozbawiony pozytywnych uczuć. Najbliższe osoby, zamiast być dla siebie wsparciem, stają się dla nich wrogami i agresorami, u których nie można szukać pomocy czy zrozumienia.
Innym powodem nieumiejętności nawiązywania kontaktów emocjonalnych przez Dorosłe Dzieci Alkoholików jest to, że osoby wychowane w rodzinach z chorobą alkoholową prawie zawsze odczuwają złość lub nienawiść w stosunku do rodzica. Takie osoby zwykle nie odczuwają żadnej więzi ze swoim ojcem czy matką, zamiast tego żywiąc do nich pretensje, a także różne odmiany złości i agresji. Osoby z syndromem DDA nie nawiązują kontaktów emocjonalnych, ponieważ nie potrafią otwarcie mówić o sobie i swoich potrzebach. Nie umieją też znaleźć kompromisu między tym, czego chcą oni, a czego oczekują ich partnerzy.
Terapia dla DDA – na czym polega i jakie są jej cele?
Osoby, które na skutek dorastania w rodzinie z problemem alkoholowym borykają się z różnego rodzaju problemami emocjonalnymi czy dotyczącymi nawiązywania relacji międzyludzkich, mogą zgłosić się na terapię DDA. Tego typu forma leczenia psychologicznego jest skierowana do wszystkich tych, którzy wychowywali się w domu, w którym przynajmniej jeden z rodziców był uzależniony od napojów alkoholowych.
Celem psychoterapii dla Dorosłych Dzieci Alkoholików jest między innymi:
- uporanie się i rozstanie z dzieciństwem,
- uporządkowanie relacji z rodzicami,
- nauka rozpoznawania stanów emocjonalnych i metod radzenia sobie z nimi,
- wzrost poczucia kontrolowania i sterowania własnym życiem,
- uporządkowanie własnego życia, określenie celów na przyszłość itp.
Terapie dla osób z syndromem DDA prowadzi się zarówno w formie grupowej, jak i indywidualnej. Jest to zazwyczaj psychoterapia krótkoterminowa, trwająca około dwóch lat. W niektórych przypadkach zdarza się, że po przebytym procesie psychoterapeutycznym pacjent wymaga dalszej pomocy u specjalisty z zakresu leczenia osobowości. Terapię DDA uznaje się za skuteczną, gdyż po jej ukończeniu pacjenci są w stanie lepiej kontrolować swoje emocje. Co więcej, poprawiają się ich relacje z innymi ludźmi i wzrasta poziom zadowolenia z życia.
