Jak wygląda proces terapeutyczny?

W życiu każdego człowieka pojawiają się trudne chwile. To naturalne, że doświadczamy rozmaitych emocji. Zmagamy się przecież z problemami i przeszkodami. Chwile radości przeplatają się z momentami, w których ciężko jest sobie poradzić. Jeśli jednak stan przygnębienia, smutku lub poczucie beznadziejności trwa zbyt długo, a bliscy nie są w stanie pomóc, warto sięgnąć po profesjonalną pomoc. Terapia pozwoli spojrzeć na liczne sprawy z zupełnie innej perspektywy.

Niestety, wiele osób boi się skorzystać z usług psychoterapeuty. Niekiedy jest to kwestia przekonania, że do takiego specjalisty chodzą osoby chore psychicznie, w jakiś sposób napiętnowane. Dobrze jest uświadomić sobie wówczas, jak wygląda psychoterapia i kto tak naprawdę z niej korzysta. W tym artykule postaramy się wyjaśnić, czym jest proces terapeutyczny, jakie nurty dominują w terapii oraz w jakich jeszcze sytuacjach dobrze jest zgłosić się na konsultację do certyfikowanego psychoterapeuty. Zapraszamy do lektury!

Psychoterapia: główne nurty

Specjaliści zajmujący się prowadzeniem terapii pracują w rozmaitych nurtach. Różnice dotyczą głównie tego, na co kładzie się nacisk podczas sesji (zdarzenia teraźniejsze, przeszłość, uczucia czy przekonania) oraz czasem trwania psychoterapii. Sesje mogą być prowadzone z jedną osobą (psychoterapia indywidualna) lub z kilkoma naraz (terapia par, rodzin).

Powszechnie stosowane nurty to m.in.:

• psychoanalityczny – bazujący na odwoływaniu się do zdarzeń z przeszłości pacjenta, luźnych skojarzeniach i uświadamianiu sobie tego, co nie do końca jest uświadomione, aby dzięki temu lepiej radzić sobie w życiu,
• psychodynamiczny – mający zbliżone do psychoanalizy cele, a dodatkowo dążący do odkrycia tzw. przeniesień i znalezienia nieświadomie stosowanych przez pacjenta mechanizmów zachowań i ukrytych uczuć; psychoterapia w tym nurcie bazuje również na sensownej, poprawiającej jakość życia zmianie osobowości,
• poznawczo-behawioralny – zakładający, że ocena własna, zakodowane reakcje na konkretne sytuacje oraz sposób myślenia o tym, co pacjenta otacza, wpływa na zachowania w danych momentach,
• humanistyczno-egzystencjalny, dążący do wyłonienia podczas terapii z konkretnej osoby jej ukrytych możliwości czy talentów i zbudowania świadomości, przekonań na swój temat, a także rozpoznania konkretnych potrzeb,
• Gestalt, czerpiący z podejścia egzystencjalnego i innych nurtów, postrzegający człowieka jako połączenie psychiki z duchowością i fizycznością; dążący do wypracowania harmonii i zbudowania własnej tożsamości,
• systemowy – zakładający, że na jednostkę wpływa jej otoczenie; tutaj obserwacji na terapii poddaje się wzajemne relacje między danymi osobami (np. małżonkami lub rodzicami a dzieckiem) i dąży się do polepszenia tej relacji oraz zrozumienia każdej z jednostek.

Etapy psychoterapii

Decydując się na podjęcie pracy nad sobą pod opieką terapeuty, dobrze jest wiedzieć, jak wygląda psychoterapia. Cały proces podzielić można na kilka etapów, przedstawionych poniżej.

• Sesje wstępne (konsultacje) – mające na celu rozpoznanie problemu, z którym zgłosił się klient, lepsze poznanie go i zaproponowanie mu określonej formy terapii.
• Kontrakt terapeutyczny, czyli umowa między specjalistą a klientem, dotycząca: formy terapii, celów do osiągnięcia, częstotliwości i regularności spotkań, warunków odwoływania/przekładania sesji, przybliżonego czasu trwania psychoterapii, ceny za sesję. Tutaj warto wyjaśnić ze specjalistą wszelkie wątpliwości natury „technicznej”.
• Początkowe sesje terapeutyczne, prowadzące do otworzenia się i wyrażenia nagromadzonych uczuć oraz emocji, a tym samym do spadku napięcia.
• Kolejne spotkania, na których osoba w terapii analizuje określone sytuacje, towarzyszące jej emocje i uczy się zrozumieć to, co się w niej dzieje i jak uświadomić sobie, jak się to przekłada na jej funkcjonowanie. Na tym etapie terapii specjalista pomaga uzmysłowić sobie pewne schematy czy uczucia, a także wypracować lepiej działające wzorce i nauczyć się nowych sposobów radzenia sobie w danych sytuacjach.
• Końcowe spotkania podsumowujące, podczas których klient utrwala sobie to, czego nauczył się o sobie, analizuje osiągnięte w trakcie terapii efekty i poszukuje metod na to, jak stosować nowe wzorce w codziennym życiu, aby w przyszłości sprawniej radzić sobie z trudnościami lub po prostu lepiej funkcjonować każdego dnia.

Uczucia, towarzyszące procesowi terapeutycznemu

Warto wiedzieć, że w terapii doświadcza się całej gamy uczuć i emocji. Niekiedy po kilku sesjach da się poczuć satysfakcję, energię do działania i ulgę. Wynika to z uwolnienia się od trudnych emocji i przeżyć oraz wyrażenia dotychczas skrywanych uczuć. Kiedy indziej z kolei można doświadczyć pustki, zrezygnowania albo wrażenia, że utknęło się w miejscu z postępami.

Efekty terapii niekiedy obserwuje się bardzo szybko, z kolei kiedy indziej trzeba na nie poczekać dłużej. Wszystko zależy od skali przepracowywanego problemu i od osobistego zaangażowania danej osoby w pracę nad sobą. Sporą rolę odgrywa tu samodyscyplina i realna chęć zmiany.

Prawdopodobnie pojawią się też trudne momenty, w których ciężko będzie skonfrontować się ze swoimi uczuciami i emocjami. Takie blokady to normalne elementy psychoterapii. Może temu towarzyszyć wstyd, rozczarowanie, poirytowanie lub nawet złość. Warto na bieżąco informować terapeutę o swoich przeżyciach i przemyśleniach.

Kiedy rozważyć terapię?

Poza przypadkami, wymienionymi na początku artykułu, wskazaniami do psychoterapii może być również:

• doświadczenie straty, z którym ciężko sobie poradzić – np. śmierć bliskiej osoby,
• problem w nawiązywaniu relacji, spowodowany sporą nieśmiałością, wycofaniem czy lękiem społecznym,
• kryzys w życiu osobistym lub zawodowym, np. problem w związku, utrata długoletniego stanowiska pracy, kłopoty w relacji z dzieckiem/rodzicem,
• chęć przyjrzenia się swoim emocjom i doświadczeniom podczas profesjonalnej terapii – w pracy ze specjalistą – wynikająca np. z ciągłego poczucia niepokoju lub napięcia,
• nieumiejętność radzenia sobie z rozmaitymi sytuacjami w życiu, negatywnie wpływająca na codzienne funkcjonowanie (problemy z podejmowaniem decyzji i rozwiązywaniem problemów, powodujące np. ucieczkę w nałogi),
• pragnienie własnego rozwoju emocjonalnego i dogłębnego poznania siebie po to, aby móc lepiej kierować swoim życiem.

Jak wybierać specjalistę?

Podczas poszukiwania terapeuty warto kierować się kwalifikacjami i doświadczeniem danej osoby. Można spróbować skorzystać z pomocy specjalisty, poleconego przez kogoś bliskiego, kto sam przeszedł terapię. Warto oczywiście zastanowić się, który nurt najlepiej odpowiada osobistym potrzebom. Trzeba jednak mieć na uwadze, że specjalista lepiej będzie w stanie ocenić, czy dana osoba kwalifikuje się do terapii prowadzonej w określony sposób. Gdy terapeuta uzna, że jest w stanie pomóc, zaproponuje odpowiednią formę terapii.

Na pierwszych spotkaniach warto wczuć się w siebie i sprawdzić, czy stosunkowo łatwo jest się otworzyć przed wybranym specjalistą. Zaufanie i otwartość w relacji terapeutycznej ma duże znaczenie dla skuteczności psychoterapii. Dobrze jest przyjrzeć się, czy dany terapeuta jest wystarczająco empatyczny, umie uważnie słuchać, podchodzi do klienta ze zrozumieniem i szacunkiem, a także czy sposób prowadzenia sesji odpowiada temu, czego się oczekuje. Powinno się też dopytać o wątpliwe kwestie i wyjaśnić wszelkie niejasności, np. te, dotyczące etapów terapii.

Terapia w rozmaitych uzależnieniach

W wielu miastach pracują certyfikowani specjaliści, zajmujący się konkretnie terapią uzależnień. Trafiają do nich osoby, zmagające się z uzależnieniem od alkoholu, hazardu, narkotyków, zakupów, a także z innymi nałogami.

Tutaj kluczowym elementem psychoterapii jest uświadomienie sobie, że rzeczywiście ma się problem z kontrolowaniem określonego zachowania – i nie chodzi tu tylko o pretensje otoczenia, które „nie rozumie i przesadza”. Chęć zmiany powinna wypływać z wnętrza człowieka. Terapia nie ma być efektem przymusu ze strony rodziny czy znajomych, lecz skutkiem realnej potrzeby zmiany. Gdy pacjent już zda sobie sprawę, że sam nie radzi sobie ze swoim problemem i chce pracować nad sobą, dalszy przebieg terapii zależy m.in. od stopnia uzależnienia, celu do osiągnięcia (np. całkowita abstynencja) i osobistych uwarunkowań danego człowieka.

Terapia to nie tylko klasyczna kozetka i płakanie przed kiwającym głową terapeutą. To prawdziwa podróż do własnego wnętrza – podróż, która pozwala dokonać ciekawych odkryć, nauczyć się wiele o sobie i o świecie, a także stać się bardziej świadomym siebie człowiekiem. Wiedza o tym, jak wygląda psychoterapia, często pomaga w podjęciu decyzji o zgłoszeniu się do specjalisty. Może więc warto dać sobie pomóc – po to, aby głębiej doświadczać i więcej czerpać z życia, a także lepiej radzić sobie z określonymi sytuacjami?