Czym jest alkoholizm – definicja

Nazywany również chorobą alkoholową lub toksykomanią alkoholową alkoholizm to poważne zaburzenie, które prowadzi nie tylko do destrukcji życia osoby uzależnionej, ale jej całego najbliższego otoczenia. Powszechnie można zetknąć się z przekonaniem, że nałóg stanowi zwykłą słabość czy wadę charakteru, tymczasem nie wszyscy zdają sobie sprawę, że jest to choroba, którą podobnie jak cukrzycę czy depresję, trzeba leczyć. Sprawdźmy, na czym dokładnie polega alkoholizm, w jaki sposób rozpoznać ten rodzaj uzależnienia, a także jakie istnieją metody leczenia choroby alkoholowej.

Co to jest alkoholizm?

Jest to okresowe spożywanie napojów alkoholowych w celu doznania działania psychicznego, a niekiedy także dla uniknięcia złego samopoczucia, mogącego wynikać z odstawienia etanolu. Ważne jest to, że choroba alkoholowa charakteryzuje się uzależnieniem psychicznym i fizycznym, objawiając się nie tylko potrzebą picia, ale także wzrostem tolerancji na alkohol oraz utratą kontroli nad wypijanymi trunkami.

Poszukując odpowiedzi na pytanie, co to jest alkoholizm, warto zaznaczyć, że wciąż nie do końca udało się poznać mechanizmy uzależnienia. Wiadomo natomiast, że nałóg ma bezpośredni związek z regularnym lub cyklicznym nadużywaniem alkoholu. W większości przypadków rodzaj wypijanych napojów nie ma znaczenia – człowiek nie uzależnia się od wódki, piwa, czy wina, ale od zawartego w trunkach alkoholu.

Alkoholizm jest chorobą pierwotną, co oznacza, że stanowi przyczynę rozwoju wielu innych schorzeń, mogących dotyczyć zarówno zdrowia fizycznego, jak i psychicznego. Co więcej, toksykomania alkoholowa jest chorobą śmiertelną. W przypadku nieleczonego alkoholizmu może dojść do śmierci. Wprawdzie rzadko jest on uznawany za bezpośrednią przyczynę zgonu – o wiele częściej prowadzą do niego związane z nim choroby takie jak, chociażby marskość wątroby, nowotwory przełyku, rak trzustki itp.

Definicja alkoholizmu według WHO

W naszym kraju obowiązuje definicja choroby alkoholowej ustalona przez Światową Organizację Zdrowia, która została przyjęta na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Tak naprawdę zmieniła ona wcześniej obowiązującą nazwę „alkoholizm” na „zespół uzależnienia od alkoholu”, który jest określany jako zespół objawów somatycznych, poznawczych oraz behawioralnych, w których spożywanie napojów alkoholowych ma pierwszeństwo nad innymi zachowaniami.

Zgodnie z powyższą definicją WHO, dzięki której wiemy, co to jest alkoholizm, do zdiagnozowania uzależnienia potrzebne jest wystąpienie w ciągu roku przynajmniej sześciu z poniższych objawów:

• silna potrzeba sięgnięcia po alkohol – tzw. głód picia,
• pojawienie się tolerancji alkoholowej, czyli coraz słabszego reagowania na tę samą ilość alkoholu,
• zespół abstynencyjny lub naprzemienne spożywanie trunków alkoholowych oraz środków wykazujących podobne działanie,
• sięganie po alkohol pomimo wiedzy o jego szkodliwości,
• ograniczenie możliwości kontroli nad zachowaniami, które dotyczą spożywania alkoholu,
• zaniedbywanie innych zainteresowań oraz przyjemności.

Pozostałe definicje alkoholizmu

Chcąc dowiedzieć się, co to dokładnie jest alkoholizm i na czym polega choroba alkoholowa, tak naprawdę można natknąć się na wiele różnych definicji. Poza określeniem przyjętym przez Światową Organizację Zdrowia warto też bliżej przyjrzeć się sformułowaniu Marka Kellera, byłego wydawcy czasopisma zatytułowanego „Badania nad alkoholem”. Jego zdaniem alkoholizm to choroba przewlekła, która przejawia się powtarzającym się piciem, prowadząc do trwałego uszkodzenia zdrowia oraz upośledzenia psychicznego osoby chorej.

Z pojęciem choroby alkoholowej możemy także zetknąć się w opracowaniu ks. Tadeusza Żurka pt. „Medyczno-psychologiczne aspekty alkoholizmu”. Z pracy wyraźnie można wywnioskować, że uzależnienie od alkoholu stanowi zjawisko wielowymiarowe, które należy rozpatrywać w kategoriach interdyscyplinarnych, a więc na płaszczyźnie psychologicznej, medycznej, filozoficznej, społecznej, a także prawnej. Zdaniem ks. Tadeusza Żurka do alkoholizmu dochodzi wówczas, kiedy spożywanie napojów alkoholowych zdominowało zachowanie jednostki, przejawiając się silnym i nieodpartym pragnieniem przyjęcia substancji odurzającej.

Jakie są przyczyny choroby alkoholowej?

Naukowcy niejednokrotnie zastanawiali się nie tylko nad tym, co to jest alkoholizm, ale także, jakie są przyczyny jego powstawania, zwłaszcza że choroba alkoholowa ma ważne znaczenie również w społecznym aspekcie. Niektórzy twierdzą, że toksykomania alkoholowa nie ma wyraźnie uchwytnego źródła, inni z kolei są zdania, że choroba może być wywoływana przez takie czynniki jak:

• przyczyny psychologiczne – związane z faktem, że uzależnienie od alkoholu może stanowić rezultat różnego rodzaju zaburzeń psychicznych,
• przyczyny pedagogiczne – zdaniem pedagogów choroba alkoholowa może być efektem nieprawidłowego procesu socjalizacji oraz wychowania,
• przyczyny socjologiczne – socjolodzy z kolei dopatrują się przyczyn alkoholizmu w tym, jak dynamicznie zmienia się otaczający nas świat. Rozwój cywilizacji doprowadził do tego, że żyjemy coraz szybciej, prowadzimy stresujący tryb życia i coraz częściej sięgamy po różnego rodzaju używki, w tym między innymi po alkohol,
• przyczyny hormonalne – naukowcy zbadali poziom hormonu dopaminy wśród kobiet oraz mężczyzn w połączeniu ze spożywaniem alkoholu. Okazało się, że u płci męskiej napoje alkoholowe zwiększały ilość produkowanej dopaminy, w czym zaczęto upatrywać przyczyny hormonalne zwiększonej tolerancji na alkohol,
• uwarunkowania genetyczne – niekiedy można dostrzec, że w alkoholizm popadają całe rodziny. Badania pokazują, że geny są odpowiedzialne za to jedynie w niewielkiej części, gdyż nie określają, czy ktoś rozwinie w sobie chorobę. Natomiast czynniki genetyczne w połączeniu ze środowiskowymi mogą zapewnić o wiele większy potencjał dla rozwoju uzależnienia.

Jak objawia się alkoholizm?

Aby móc w ogóle mówić o uzależnieniu od alkoholu, muszą wystąpić minimum trzy objawy z poniższych symptomów:

• zmiana tolerancji na alkohol – objaw ten ujawnia się, kiedy wypicie tej samej ilości napoju alkoholowego co kiedyś, powoduje słabsze doznania niż wcześniej,
• subiektywne poczucie łaknienia alkoholu – w miarę upływu czasu bez alkoholu mogą pojawić się różnego rodzaju reakcje przypominające głód oraz wewnętrzny przymus picia; w połączeniu z poczuciem paniki zwykle powodują, że osoba uzależniona nie jest w stanie długo wytrzymać bez alkoholu,
• objawy abstynencyjne – do których należą głównie dreszcze, drażliwość, drżenie kończyn, nadmierna potliwość, skurcze mięśniowe, a niekiedy nawet zaburzenia świadomości,
• koncentracja życia wokół picia – dla osoby uzależnionej obecność alkoholu w życiu codziennym staje się czymś najważniejszym, z tego względu zaniedbuje pracę, rodzinę, życie towarzyskie itp.,
• utrata kontroli nad piciem – alkoholizm objawia się także utratą kontroli nad spożywaniem alkoholu, przejawiającą się niemożnością decydowania o ilości wypijanych trunków oraz momencie przerwania picia,
• nawroty picia po próbach utrzymania okresowej abstynencji – niekiedy alkoholik dostrzega, że picie wymyka mu się spod kontroli, dlatego próbuje sobie udowodnić, że nie jest chory, odstawiając alkohol, jednak próby te zwykle kończą się niepowodzeniem,
• zaburzenia pamięci i świadomości – długotrwałe nadużywanie napojów wysokoprocentowych prowadzi do powstawania tzw. dziur w pamięci, a nawet do znikania całych fragmentów zdarzeń.

Charakterystyka alkoholika – najczęstsze typy

Wiemy już, co to jest alkoholizm, a także, w jaki sposób się objawia. Teraz zatrzymamy się na chwilę, aby poniżej zaprezentować krótką charakterystykę alkoholika. Chodzi o kilka typów wyróżnionych przez badaczy, związanych przede wszystkim z cechami osobowościowymi i fizycznymi, wiekiem, przebiegiem uzależnienia itp.

Charakterystyka alkoholika została po raz pierwszy przedstawiona przez Elvina Mortona Jellinka, a obejmuje następujące typy:

• typ neurasteniczny, który dotyczy głównie osób nieśmiałych, zahamowanych, przeżywających silne napięcie; takie osoby mogą sięgać po alkohol w celu usunięcia lęku, wstydu itp.,
• typ heroiczny, dążący do szczególnych wyczynów; takie osoby chcą być podziwiane, wychodzą z założenia, że im większe spożywają porcje alkoholu, tym szybciej zwrócą na siebie uwagę,
• typ dionizyjski, opisujący osoby, dla których alkohol jest środkiem sprawiającym przyjemność, umożliwiającym dobrą zabawę, dającym swobodę itp.,
• typ kontaktywny, który dotyczy osób wykorzystujących alkohol przede wszystkim do poszerzania kontaktów społecznych,
• typ samobójczy, dotyczący zwykle osób niezadowolonych z życia, niekiedy ze stanami depresyjnymi; jednostki o takim typie piją dużo napojów wysokoprocentowych, a ich motywem działania jest autodestrukcja.

 Jakie skutki powoduje uzależnienie od alkoholu?

Poniżej prezentujemy najczęstsze powikłania oraz problemy, z jakimi zmagają się osoby uzależnione od alkoholu. Do najczęściej diagnozowanych skutków ubocznych alkoholizmu należą:

• upośledzenie systemu trawiennego – objawiające się podrażnieniem przewodu pokarmowego, zapaleniem okrężnicy i przełyku, nieżytem żołądka,
• nieprawidłowo funkcjonująca wątroba – osoby zmagające się z chorobą alkoholową często zmagają się z żółtaczką, marskością wątroby, mają zniszczone komórki wątrobowe,
• upośledzenie układu krążenia – przejawiające się niewydolnością mięśnia sercowego, zaburzeniami rytmu serca oraz nadciśnieniem tętniczym krwi,
• zaburzenia charakteru – takie jak drażliwość, agresywność, zły nastrój, bezsenność, osłabienie woli i panowania nad sobą,
• choroby nowotworowe – przełyku, gardła, ust, trzustki, wątroby,
• padaczka – inaczej drgawkowe napady abstynencyjne, które pojawiają się zwykle u alkoholików, którzy zaprzestali picia lub drastycznie ograniczyli ilość spożywanego alkoholu,
• delirium – czyli majaczenie alkoholowe, które można rozpoznać po takich objawach jak podniecenie, urojenia, zaburzenia snu, napady drgawkowe, wyraźne drżenie mięśniowe oraz omamy wzrokowe i słuchowe.

W jaki sposób leczyć alkoholizm?

Aby leczenie choroby alkoholowej było skuteczne i przyniosło oczekiwane rezultaty, na samym początku należy zaakceptować fakt, że jest się chorym. Podstawową formą leczenia alkoholizmu jest psychoterapia mogąca odbywać się w formie indywidualnej lub grupowej, które ma na celu przede wszystkim przekazywanie pacjentowi wiedzy z zakresu uzależnienia oraz przebudowanie stylu życia na abstynencki. Takie terapie odbywają się w profesjonalnych ośrodkach leczenia uzależnień, w których można otrzymać specjalistyczną pomoc praktycznie na każdym etapie choroby alkoholowej. Proces zdrowienia jest bardzo trudny i żmudny, uzależniony w głównej mierze od chęci oraz dobrej woli pacjenta. Niezmiernie ważnym uzupełnieniem terapii jest tzw. Program Dwunastu Kroków Anonimowych Alkoholików. Dlatego po przebyciu psychoterapii większość terapeutów zaleca pacjentom uczestnictwo w regularnych spotkaniach Wspólnot AA.

Podsumowanie

Alkohol jest obecny w naszym codziennym życiu – pojawia się na stole podczas imprez firmowych, świąt, uroczystości rodzinnych. Alkoholizm, jak każdy inny nałóg, stanowi poważną chorobę, która zaburza normalne funkcjonowanie jednostki, upośledzając zarówno jej zdrowie fizyczne, jak i psychiczne. Choroba ta wiąże się z degeneracją całego organizmu, a to, co się dzieje z pacjentem uzależnionym od napojów wysokoprocentowych, nie jest zależne od jego woli. Dlatego alkoholizm bezsprzecznie należy traktować jako niebezpieczną chorobę, wymagającą kompleksowego i specjalistycznego leczenia.