Badania nad szkodliwym wpływem alkoholu na płód rozwijający się w łonie matki są prowadzone od wielu lat. Niektóre kobiety wciąż jednak uważają, że niewielka ilość wypitego trunku nie zaszkodzi dziecku. Tymczasem nawet minimalna dawka alkoholu spożytego przez ciężarną jest w stanie wyrządzić maluchowi krzywdę. W niniejszym artykule poruszyliśmy problem alkoholizmu u przyszłych mam i sprawdziliśmy, jak niebezpieczne może być picie alkoholu w ciąży. Zapraszamy do lektury!
Spis treści
W jaki sposób alkohol oddziałuje na płód?
Napoje alkoholowe są zaliczane do jednych z najbardziej szkodliwych czynników oddziałujących na płód. Spożywane nawet w niewielkich ilościach mogą prowadzić do deficytów funkcjonalnych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, wywoływać różnego rodzaju wady anatomiczne, a nawet prowadzić do śmierci dziecka. Alkohol w ciąży może nieść ze sobą bardzo różnorodne skutki, których tak naprawdę nie da się przewidzieć. Powstałe w efekcie uszkodzenia w DNA komórek cewy nerwowej mogą przyczynić się do zredukowania ekspresji genów odpowiedzialnych za prawidłowy rozwój neuronów oraz czynników wzrostu. To z kolei może prowadzić do zmniejszenia całkowitej masy płodu.
Alkohol spożywany w ciąży może także znacząco zwiększać stężenie wolnych rodników, które niszczą błony komórkowe organów rozwijających się w ciele nienarodzonego dziecka. W efekcie u kobiet regularnie sięgających po napoje wyskokowe bardzo często można zaobserwować liczne nieprawidłowości m.in. takie jak:
- zahamowanie wzrostu płodu,
- przedwczesny poród,
- częściowe lub całkowite odklejenie się łożyska,
- niedotlenienie i wewnątrzmaciczne obumarcie płodu.
Poruszając tak ważną kwestię, jaką jest picie alkoholu w ciąży, warto też zwrócić uwagę na zaburzenia transportu łożyskowego. Kobiety nadużywające trunków w tym szczególnym okresie bardzo często nie zdają sobie sprawy, że spożywany przez nie alkohol ma duży wpływ na niedobory żywieniowe płodu. Tyczy się to przede wszystkim witamin, minerałów oraz substancji odżywczych, które są niezbędne dla właściwego rozwoju i wzrostu dziecka w łonie matki. Deficyt kwasu foliowego, witaminy A oraz choliny, czyli składników regulujących prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego oraz zmniejszających ryzyko wystąpienia zespołu Downa i autyzmu, może być bardzo niebezpieczny.
Ponadto alkohol w ciąży obniża poziom białka w łożysku, zakłóca transport witamin z grupy B oraz utrudnia przyswajanie jakże potrzebnego żelaza.
Konsekwencje spożywania alkoholu w I, II oraz III trymestrze ciąży
Kobieta, która sięga po napoje wyskokowe, szkodzi swojemu dziecku już od okresu organogenezy, czyli od pierwszych tygodni życia zarodka. Na tak wczesnym etapie alkohol może doprowadzić do powstania niebezpiecznych wad wrodzonych serca, zakłóceń w prawidłowym rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, a nawet do obumarcia zarodka i poronienia. Co ciekawe, zdaniem naukowców alkohol w ciąży niesie ze sobą znacznie poważniejsze skutki niż przyjmowanie heroiny, kokainy czy marihuany.
W II trymestrze jedną z konsekwencji uzależnienia od alkoholu w ciąży mogą być uszkodzenia w obrębie intensywnie rozwijających się narządów wewnętrznych takich jak wątroba, mięśnie czy mózg. Regularne sięganie po trunki może też pogłębiać zmiany w budowie ciała, które po urodzeniu nie zawsze są widoczne od razu. U niektórych dzieci mogą to być np. anomalie skóry przejawiające się naczyniakami, u innych z kolei nieprawidłowości w obrębie jamy nosowo-gardłowej utrudniające oddychanie. Picie alkoholu w II trymestrze zwiększa też ryzyko poronienia.
Spożywanie alkoholu w ostatnich trzech miesiącach ciąży może być też przyczyną zahamowania wzrostu wewnątrzmacicznego płodu. Przyjmowane w nadmiarze trunki mogą wywołać przedwczesny poród, schorzenia psychosomatyczne oraz upośledzić dojrzałość płuc dziecka. Nierzadko u kobiet sięgających po napoje wyskokowe w III trymestrze dochodzi też do zaburzeń immunologicznych płodu, które sprawiają, że noworodek po przyjściu na świat jest znacznie bardziej narażony na infekcje wirusowe oraz bakteryjne.
Czym jest Płodowy Zespół Alkoholowy (FAS)?
Jedną z najpoważniejszych konsekwencji picia napoi procentowych w ciąży jest Płodowy Zespół Alkoholowy, który w skrócie jest określany mianem FAS. Jest to jednostka chorobowa będąca rezultatem oddziaływania alkoholu na płód w okresie prenatalnym. Podstawą tego schorzenia są zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Mózg nie pracuje tak, jak należy, ponieważ został uszkodzony przed narodzeniem. W Statystycznej Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 Płodowy Zespół Alkoholowy został oznaczony kodem Q 86.0. Zaburzenie to wiąże się z występowaniem następujących cech:
- anomalie w budowie twarzy, zwłaszcza takie jak spłycenie lub wydłużenie rynienki znajdującej się pod nosem, skrócenie szpar powiekowych oraz brak tzw. łuku Kupidyna,
- uszkodzenie czynności ośrodkowego układu nerwowego,
- niedobór wzrostu wagi oraz obwodu głowy.
Po czym rozpoznać Płodowy Zespół Alkoholowy?
Jak już wyżej wspomniano, skutkiem uzależnienia w ciąży bardzo często jest Płodowy Zespół Alkoholowy, który objawia się wieloma różnego rodzaju nieprawidłowościami w funkcjonowaniu organizmu dziecka. Zalicza się do nich nie tylko zaburzenia rozwoju fizycznego takie jak małogłowie, niewłaściwe napięcie mięśniowe czy problemy z równowagą. FAS jako zespół chorobowy może też dać o sobie znać schorzeniami w obrębie funkcjonowania poznawczego oraz rozwoju społeczno-emocjonalnego. Oznacza to, że dzieci urodzone przez matki, które spożywały alkohol w ciąży, mogą zmagać się z następującymi problemami:
- opóźnienie i zaburzenia mowy,
- trudności z koncentracją i pamięcią,
- kłopoty z nauką,
- niski poziom inteligencji,
- skłonność do postępowania schematycznego,
- trudności z nawiązywaniem i utrzymywaniem znajomości,
- obniżona sprawność intelektualna,
- niska samoocena i tendencja do izolowania się,
- bezradność, lękliwość i wycofanie,
- tendencja do zachowań agresywnych, w tym zamiłowanie do przemocy,
- skłonność do popadania w nałogi.
Jakie czynniki zwiększają ryzyko spożywania alkoholu w ciąży?
Nie da się ukryć, że napoje alkoholowe należą do używek powszechnie dostępnych oraz legalnych. Można wyróżnić wiele powodów, dla których kobieta spodziewająca się dziecka sięga po alkohol, w efekcie czego może nawet dojść do uzależnienia. Jednym z nich jest brak wystarczającej wiedzy na temat skutków jego picia w ciąży oraz stosunkowo niska świadomość dotycząca powyżej opisanego Płodowego Zespołu Alkoholowego (FAS). Pozostałe czynniki zwiększające ryzyko sięgania po etanol to:
Ciąża a alkohol – praktyczne wskazówki
Narodziny dziecka niewątpliwie niosą ze sobą wiele zmian. Nic więc dziwnego, że przeważająca większość rodziców w trosce o zdrowie nienarodzonego syna czy córki decyduje się na zmodyfikowanie dotychczasowego trybu życia. Kobiety starające się o potomstwo powinny przede wszystkim zrezygnować z alkoholu, który regularnie dostarczany organizmowi powoduje zmniejszenie stężenia hormonów steroidowych, przyczynia się do zaniku owulacji oraz redukuje objętość jajników. Ponadto napoje wysokoprocentowe mogą prowadzić do uszkodzeń w obrębie nabłonka wyścielającego jajowody, zwiększając ryzyko ciąży pozamacicznej.
Skupiając się na tak istotnej kwestii, jaką jest ciąża a alkohol, należy pamiętać również o odpowiednim przygotowaniu się do niej. Starając się o dziecko, warto zrezygnować z picia trunków, prosząc o to także swojego małżonka czy partnera. Wychodząc do klubu ze znajomymi, dobrze jest też nauczyć się asertywności – opłaca się umieć odmawiać i stawiać granice. Można pozostać przy napojach bezalkoholowych. Aby uniknąć uzależnienia w ciąży, koniecznie też należy zmienić swoje nawyki. Jeśli do tej pory spędzałaś wiele czasu z przyjaciółmi, sięgając po piwo, czy wino, spróbuj znaleźć nowe substytuty tych trunków.
Laktacja a alkohol – co warto wiedzieć?
Kwestią ściśle powiązaną z aspektem uzależnienia w ciąży jest także późniejszy okres karmienia piersią. Nie wszystkie kobiety wiedzą, że etanol z łatwością przedostaje się do mleka matki, a co za tym idzie, trafia do układu pokarmowego dziecka. Spożywanie napojów wysokoprocentowych wiąże się nie tylko z krótszym czasem trwania laktacji. U niemowlaków karmionych piersią przez matki pijące alkohol często obserwuje się zaburzenia rytmu snu, epizody hipoglikemii oraz bóle brzucha. Dodatkowo wśród takich maluchów nierzadko diagnozuje się nieprawidłowości związane z rozwojem funkcji motorycznych, w tym koordynacji wzrokowo-ruchowej.
Regularne picie alkoholu w okresie ciąży i karmienia piersią znacznie zwiększa też ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej (SIDS). Wprawdzie przyczyny tego zjawiska wciąż nie zostały do końca poznane i scharakteryzowane, jednak wielu naukowców jest zdania, że u jego podłoża może leżeć nadużywanie etanolu przez jednego z rodziców.
Podsumowanie
Nie ma bezpiecznej dawki etanolu, która nie pozostałaby bez wpływu na płód rozwijający się w łonie matki. Nawet umiarkowane picie alkoholu w ciąży może prowadzić do różnego rodzaju zaburzeń i nieprawidłowości zarówno w zakresie budowy ciała, jak i funkcjonowania poszczególnych układów. Nałóg ma kluczowy wpływ na zwoje nerwowe. Zmiany, które wywołuje alkohol, mogą stopniowo uwidaczniać się nawet przez wiele lat po urodzeniu. Dlatego tak ważne jest unikanie trunków w czasie ciąży oraz rzetelne informowanie ciężarnych o wszelkich negatywnych skutkach płynących z uzależnieniaodalkoholu.
